Kupiec wenecki/Akt IV

←Akt III

Kupiec wenecki Akt IV William Shakespeare

Akt V→

Scena pierwsza - Scena druga

Scena pierwsza

Wenecya. Sala sądowa.

Wchodzą: DOŻA, Senatorowie, ANTONIO, BASSANIO, GRACYANO, SALARINO, SOLANIO i inne osoby.

DOŻA

Jest tu Antonio?

ANTONIO

Jestem.

DOŻA

Żal mi ciebie:

Masz do czynienia z twardym przeciwnikiem,

Z srogim niecnotą, w którym niema iskry

Litości ani ludzkości.

ANTONIO

Słyszałem,

Że się go Wasza Wysokość starała

Ująć i zmiękczyć wszelkimi sposoby.

Ponieważ jednak obstaje przy swojem

I żaden prawny nie może mnie środek

Od zawziętości jego zabezpieczyć,

Stawiam więc spokój przeciw jego złości,

I gotów jestem z całą rezygnacyą

Poddać się skutkom jego barbarzyństwa.

DOŻA

Niech tam kto idzie przyzwać tego żyda.

SOLANIO

Stoi on u drzwi, panie, oto idzie.

Wchodzi SZAJLOK.

DOŻA

Zejdźcie mu z drogi, niech stanie przed nami.

Szajloku, wszyscy sądzą i ja myślę,

Że tę pozorną złośliwość posuwasz

Tylko do chwili jej wywarcia; gdy zaś

Przyjdzie ją wywrzeć, okażesz łagodność

I zmiłowanie, w wyższym jeszcze stopniu,

Niż to udane okrucieństwo. Zamiast

Poszukiwania swej należytości

Na ciele tego nieszczęsnego kupca,

Nie tylko, tuszym, karę tę umorzysz,

Ale co więcej, przejęty ludzkością,

Darujesz nawet połowę waluty,

Przez wzgląd na straty, jakie świeżo poniósł;

Straty tak wielkie, że bvlyby zdolne

Ze szczętem przygnieść króla wszystkich kupców,

Oraz współczucie wzbudzić nawet w sercach

Twardych jak krzemień, w piersiach kutych z miedzi,

W dzikich Tatarach i Turkach, co nigdy

Żadnej czułości nie znali przystępu

.Żydzie, czekamy na twoją odpowiedź

I spodziewamy się wszyscy łagodnej.

SZAJLOK

Jużem oznajmił Waszej Wysokości

Stały mój zamiar; poprzysiągłem w szabas,

Że będę żądał, co mi się należy

Z mocy obligu; jeślibym w tej mierze

Sprawiedliwości nie uzyskał, niechaj

Odpowiedzialność cięży na swobodach

] przywilejach tego miasta. Może

Wasza Wysokość zapyta, dlaczego

Wolę wziąć marny funt mięsa, niż przyjąć

Zwrot mych dukatów? Na to nie odpowiem.

Przypuśćmy jednak, że to kaprys; stanież

To za odpowiedź? Gdybym, mając w domu

Szczura, co broi, chciał dać trzy tysiące

Dukatów za to, żeby go się pozbyć?

Nie stanież jeszcze i to za odpowiedź?

Są, co nie mogą znieść kwiku prosięcia;

Innych w szaleństwo wprawia widok kota;

Są znowu tacy, którym nerwy miękną,

Skoro usłyszą głos kobziego nosa;

Wrażliwość bowiem, pani wszelkich wzruszeni

Kieruje nimi wedle tego, co jej

Mile przypada albo odraźliwie.

Moja odpowiedź tak brzmi zatem: Jako

Nie można znaleść słusznego powodu,

Dlaczego jednych razi kwik prosięcia,

Tych widok kota, bestyi tak niewinnej,

A tamtych odgłos dud wydętych; wszakże

Tak ci, jak owi, mimowolnie muszą

Ściągać na siebie zarzut, ze zostawszy

Obrażonymi, wzajem obrażają:

Tak samo i ja, oprócz pewnej ansy

I wstrętu, jaki czuję do Antonia,

Ani znam ani chcę naznaczyć powód,

Dlaczego z własnym uszczerbkiem dochodzę

Praw moich na nim. Dałżem już odpowiedź?

BASSANIO

To nie odpowiedź, człowieku bez serca:

Nie zdoła ona okrucieństwa twego

Usprawiedliwić.

SZAJLOK

Nie mam obowiązku

Zadowalania was mą odpowiedzią.

BASSANIO

Mamyż zabijać to, czego nie lubim?

SZAJLOK

Któżby oszczędzał to, co nienawidzi?

BASSANIO

Obraza racyąż jest do nienawiści?

SZAJLOK

Dacież się żmii po dwakroć ukąsić?

ANTONIO

Daj pokój; pomnij, że masz sprawę z żydem.

Mógłbyś zarówno z morskiego wybrzeża

Kazać ustąpić pieniącej się fali;

Mógłbyś zarówno prawować się z wilkiem,

Słysząc bęczącą za jagnięciem owcę;

Mógłbyś zarówno wzbronić sosnom w górach

Wyniosłe czoła uginać i szumieć,

Gdy niemi wicher gwałtowny szamoce;

Słowem, najcięższe chcieć złamać trudności,

Jak usiłować wzruszyć jego twarde,

Żydowskie serce. Szlachetni panowie,

Nic proponujcie mu niczego więcej;

Nie przedsiębierzcie żadnych dalszych kroków,

Lecz pozostawcie bieg zwyczajny prawu,

A jemu wolność czynienia co zechce.

BASSANIO

Za trzy tysiące dajęć sześć tysięcy

Dukatów.

SZAJLOK

Choćbyś każdy z tych dukatów

Podzielił na trzy części, i chociażby

Każda z tych części dukatem się stała,

Nie przyjąłbym ich i żądałbym tego,

Co wyrażone w obligu.

DOŻA

Jak możesz

Liczyć na względy, kiedy sam ich nie masz?

SZAJLOK

Za cóżbym miał się obawiać wyroku,

Gdy nic nie czynię niesprawiedliwego?

Macie niemało płatnych niewolników,

Których na równi z osłami i psami

Do jak najniższych posług używacie,

Dlatego, żeście ich kupili. Gdybym

Ozwał się do was: powróćcie im wolność,

Przyjmcie ich w grono swej rodziny; po co

Wkładacie na nich tak wielkie ciężary?

Niech mają łoża tak miękkie jak wasze,

I strawę równie wykwintną jak wasza.

Wy odpowiecie: "toż ci niewolnicy

Są przecie naszą własnością;" podobnież

Ja odpowiadam: ten marny funt mięsa,

Którego żądam, moją jest własnością;

Drogom go kupił i chcę go posiadać:

Jeśli mi tego odmówicie, hańba

Waszemu prawu! Ustawy Wenecyi

Są czczą literą, mocy nie mającą.

Czekam na wyrok; usłyszęż go dzisiaj?

DOŻA.

Z mocy urzędu odroczym na później

To posiedzenie, jeżeli Bellaryo,

Uczony doktor, którego wezwałem

O rozpoznanie przedmiotu tej sprawy,

Dziś nie przybędzie.

SALARINO.

Panie, tam za drzwiami

Stoi posłaniec z listem od doktora,

Świeżo przybyły z Padwy

DOŻA.

Niechaj wnijdzie.

BASSANIO.

Śmiało, Antonio! Nie trać serca: oddam

Krew mą żydowi, ciało, kości, wszystko,

Nim za mnie jedną kroplę krwi uronisz.

ANTONIO

Jak zarażony skop z całego stada

Najstosowniejszy jestem na śmierć, bracie;

Najsłabszy owoc najpierw spada z drzewa,

Niechże i ze mną stanie się podobnież.

Nie żądam innej przysługi od ciebie,

Drogi Bassanio, jak żebyś żył dalej

I mnie położył nagrobek.

Wchodzi NERYSSA przebrana za dependenta.

DOŻA

Czy z Padwy jesteś, z ramienia Bellarya?

NERYSSA.

Z obojga tego, Bellaryo pozdrawia

Waszą Wysokość; oto list od niego.

BASSANIO.

Po co nóż ostrzysz z taką skwapliwością?

SZAJLOK.

Żeby nim wyrżnąć dług z tego bankruta.

GRACYANO.

Na sercu swojem wocuj go, poczwaro,

Nie na podeszwie, prędzej go naostrzysz;

Lecz żaden metal, żaden topór kata

Nie może ani w części tak być ostry

Jak twoje zęby. Nicże cię nie wzruszy?

SZAJLOK.

Nic z tego, coby dowcip twój wynalazł

GRACYANO

Niechże cię piekło schłonie, psie kamienny,

I niech za twoje życie sprawiedliwość

Odpowiedzialną będzie! Ty mnie z moją

Wiarą poróżniasz: nieledwiebym gotów

Podzielić zdanie Pitagoresowe,

Że dusze zwierząt w kadłub ludzki włażą.

Twój duch sobaczy siedział niegdyś w wilku,

Z którego, kiedy został powieszony,

Za zżarcie kogoś, wyszła czarna dusza

I w ciebie przeszła, kiedyś jeszcze leżał

W bezecnem łonie matki: wilcze bowiem

Są twoje żądze, krwawe i drapieżne.

SZAJLOK

Póki nie zdołasz swymi wykrzykami

Zatrzeć podpisu w skrypcie, poty nimi

Daremnie sobie płuca tylko psujesz.

Wzmocnij podpórką swój dowcip, mój panie,

Bo się obali. Stoim wobec sądu.

DOŻA

Poleca nam tu Bellaryo jakiegoś

Bardzo biegłego, młodego doktora.

Gdzież on jest?

NERYSSA

Czeka w poblizkości, panie,

Rychłoli raczysz mu dozwolić wstępu.

DOŻA

Niech dwóch z was pójdzie natychmiast po niego

I jak najgrzeczniej wwiedzie go do sali:

PISARZ tymczasem przeczyta sądowi Pismo Bellarya.

PISARZ czyta.

"Waszej Wysokości pośpieszam oznajmić, że list jej zastał mię złożonego ciężką niemocą; ale w chwili przybycia jej posłańca miałem właśnie gościem a siebie młodego doktora z Rzymu, nazwiskiem Baltazara. Wyłuszczyłem mu całą treść sporu między żydem a kupcem Antoniem; przewertowaliśmy z sobą ksiąg niemało; wynurzyłem mu moje zdanie, które on, uzupełniwszy własnem światłem (przechodzącem wszelką pochwałę) na moją prośbę podjął się w sądzie otworzyć, dla uczynienia zadość Waszej

Wysokości, w mojem zastępstwie. Upraszam jak najmocniej, ażeby brak lat nie stał się dlań powodem braku należnego poszanowania, bom jeszcze nie znał tak starej głowy przy tak młodem ciele. Poruczam go łaskawym względom Waszej Wysokości: on sam zresztą najlepiej się zaleci."

DOŻA

Słyszycie, co nam ten światły mąż pisze"

A oto, zda mi się i sam ów doktor.

Wchodzi PORCYA przebrana za jurystę;

Podaj mi waćpan rękę; od Bellarya

Jesteś przysłany?

PORCYA

Nie inaczej, panie;

Od niego.

DOŻA

Witaj nam i zajmij miejsce:

Jestżeś pan świadom nieporozumienia,

Jakie obecnie sąd nasz ma rozstrzygać?

PORCYA

Dokładnie jestem poinformowany

O całej sprawie. Gdzie tu jest ów kupiec

I ów żyd?

DOŻA

Zbliż się, Antonio, Szajloku.

PORCYA

Nazwisko wasze Szajlok?

SZAJLOK

Szajlok zwę się.

PORCYA

Dziwnej natury jest wasze powództwo;

Lecz w takiej formie, że weneckie prawa

W niczem ci stawić zarzutu nie mogą.

Do Antonia.

Wyżto jesteście przezeń zagrożeni?

Tak, czy nie?

ANTONIO

Tak jest, sądząc z jego mowy.

PORCYA

Czy oblig za swój uznajecie?

ANTONIO

Tak jest.

PORCYA

Trzeba więc, aby Szajlok był łaskawym.

SZAJLOK

Co mię do tego znagli, chciałbym wiedzieć?

PORCYA

Łaska nic nie ma wspólnego z przymusem,

Jak deszcz ożywczy z nieba spływa ona

Z swych wysokości na ziemię; podwakroć

Błogosławiona: błogosławi bowiem

Tego, co daje i tego, co bierze.

Tem potężniejsza, im z potężniejszego

Płynie ramienia, przyozdabia ona

Władcę na tronie bardziej niż korona.

Berło oznacza moc światowej władzy:

Jest ono godłem czci i majestatu,

W którym ukryty postrach winnych siedzi;

Lecz łaska wyższą jest nad rządy berła,

Zajmuje ona tron w sercu monarchy,

Wzniosłym udziałem jest samego Bóstwa;

I ziemska wsadza najbardziej się wtedy

Zbliża do boskiej, gdy jej łaska idzie

Z sprawiedliwością w parze. Zważ więc, żydzie,

Skoro domagasz się sprawiedliwości,

Ze sprawiedliwie rzeczy biorąc, nikt z nas

Nie byłby zbawion. Modlim się o łaskę;

Ta więc modlitwa powinna nas uczyć

Świadczenia łaski. Rozwiodłem się tyle,

By sprawiedliwość żądań twych złagodzić;

Trwaćli w nich będziesz, surowa ta izba

Będzie musiała naturalnie wydać

Wyrok na stronę kupca niekorzystny.

SZAJLOK

Za czyny moje sam odpowiem. Żądam

Uznania słusznych praw moich i kary

W obligu zastrzeżonej.

PORCYA

Czy Antonio

Nie jest w możności spłacenia waluty?

BASSANIO

I owszem: kładłem mu ją tu przed sądem,

W dwójnasób nawet; jeśli to za mało,

Zobowiązałem się wyliczyć sumę

Dziesięckroć większą i w zastaw dać ręce,

Głowę i serce. Gdy mu i to niedość,

Najoczywistszy stąd wypływa dowód,

Że złość przeważa w nim nawet interes.

O, mój doktorze, zaklinam cię, nagnij

Jako tam prawo: wyrządź małą krzywdę,

Aby wykonać wielki czyn słuszności,

I ujmij w kluby wolę tego dyabła.

PORCYA

To być nie może: żadna moc w Wenecyi

Nie zdoła zmienić ustaw istniejących;

Posłużyłoby to za prejudykat

I błąd niejeden wkradłby się do państwa

Za tym przykładem. Nie: to być nie może.

SZAJLOK

Daniel to przyszedł sądzić, istny Daniel!

Jakże cię wielbię, mądry, młody sędzio!

PORCYA

Proszę, pozwólcie mi przejrzeć ten oblig.

SZAJLOK

Oto jest, oto jest, zacny doktorze.

PORCYA

Szajloku, dając w trójnasób walutę.

SZAJLOK

Przysiągłem, panie doktorze, przysiągłem;

Przysięga moja zapisana w niebie:

Mamże samochcąc duszę mą obciążać

Krzywoprzysięstwem? Za całą Wenecyę

Nie zrobię tego.

PORCYA

Hm! termin chybiony,

Prawnie więc może się na mocy tego

Szajlok domagać wolności wyrżnięcia

Temu kupcowi funta ciała w miejscu

Serca poblizkiem. Bądźźe miłosierny!

Przyjmij w trójnasób należną ci sumę;

Pozwól mi zniszczyć ten oblig.

SZAJLOK

Jeżeli

Będzie spłacony wedle brzmienia swego.

Jesteście, panie, pełnym szlachetności,

To rzecz widoczna; znacie biegle prawo;

Indukcya wasza była arcytrafna:

Wzywam was przeto w imię tego prawa,

Którego chlubnym jesteście filarem,

Byście swe zdanie wynurzyli. Klnę się

Na duszę moją, że żaden głos ludzki

Nie zdoła wymódz na mnie ustąpienia:

Obstaję przy tem, co stoi w obligu.

ANTONIO

Racz, sądzie, wydać wyrok; proszę o to.

PORCYA

Waćpanu zatem pozostaje tylko

Bok swój pod cięcie noża przygotować.

SZAJLOK

O, godny sędzio! O, walny młodzieńcze!

PORCYA

Myśl bowiem prawa i brzmienie zostaje

W zupełnej zgodzie z karą, jakiej wedle

Tego obligu wypada ci uledz.

SZAJLOK

Słusznie? o, mądry i sumienny sędzio!

Jak wiele starszym jesteś, niż wyglądasz.

PORCYA

Dlatego obnaż bok.

SZAJLOK

Pierś, mości sędzioi

Tak mówi oblig — nieprawdaż, cny sędzio ?

Tuż obok serca — Wyraźnie tam stoi.

PORCYA

W istocie, stoi tak. Sąż tu gdzie szale

Do odważenia mięsa?

SZAJLOK

Mam je z sobą.

PORCYA

Sprowadź, Szajloku, na swój koszt felczera,

Aby zapobiegł ujściu krwi.

SZAJLOK

Felczera?

Czy jest w obligu o tem jaka wzmianka?

PORCYA

Niema jej wprawdzie, ale cóż to znaczy?

Przez ludzkość byś to uczynić powinien.

SZAJLOK

Gdzie jej tam szukać; nie ma jej w obligu.

PORCYA

Kupcze, masz waćpan co do powiedzenia?

ANTONIO

Mało co; jestem już zrezygnowany

I w pogotowiu. Daj rękę, Bassanio;

Bądź zdrów! nic smuć się, że mię to spotyka

Z twojej przyczyny, bo los się tym razem

Bardziej uprzejmym, niż zwykł, okazuje.

Zawsze on prawie każe podupadłym

Przeżyć swe mienie; z zapadłemi oczy,

Z czołem zmarszczkami pooranem patrzeć

Na nędzną starość; mnie on od ciężaru

Tej długotrwałej uwalnia pokuty.

Poleć mię swojej szanownej małżonce;

Skreśl jej ostatnie moje chwile; powiedz,

Jak cię kochałem; wspomnij o mnie dobrze:

A gdy jej wszystko powiesz, niech osądzi,

Czyś nie miał kogoś, co cię szczerze kochał.

Nie żałuj, że masz stracić przyjaciela,

I jemu nie żal, że dług za cię płaci:

Bo niech żyd tylko trochę głębiej weźmie,

Natychmiast całem zapłacę go sercem.

BASSANIO.

Antonio, jestem małżonkiem kobiety.

Która mi drogą jest jak życie; ale

Życie i żona i świat cały nie ma

Wyższej w mych oczach ceny niż twe życie.

Wszystkobym oddał, wszystkiego się wyrzekł,

Aby cię wyrwać z rąk tego szatana.

PORCYA

Żona waćpana nie bardzo by pewnie

Była mu wdzięczna za tę abnegacyę,

Gdyby tu była obecna.

GRACYANO

Mam żonę,

Którą, na honor, kocham niepoślednio:

Radbym atoli, żeby była w niebie.

Boby tam przecie mogła jakoś wpłynąć

Na umysł tego psubratniego żyda.

NERYSSA

Dobrze pan czynisz, że tę chęć wynurzasz

Za jej oczyma" boby ten jej objaw

Łatwo domowy pokój mógł zakłócić.

SZAJLOK do siebie.

Tacy to ci mężowie chrześcijańscy!

Wolałbym, żeby mężem mojej córki

Był kto z plemienia Barabaszowego,

Nie chrześcijanin.

Głośno.

Czas upływa: proszę

O ostateczne wydanie wyroku.

PORCYA

Funt mięsa tego kupca jest twą właścią;

Sąd go przysądza, prawo ci przyznaje.

SZAJLOK

O, sędzio, pełen prawości!

PORCYA

Masz wolność

Wykrojenia mu tego mięsa z piersi;

Prawo przyznaje, sąd ci to przysądza,

SZAJLOK

O, światły sędzio! — Pójdź: wyrok wydany.

PORCYA

Zaczekaj: jest tu jeszcze jedna kwestya:

W skrypcie tym niema o krwi ani wzmianki.

Jak najwyraźniej w nim stoi: funt mięsa;

Weźże ty skrypt swój, a ty swój funt mięsa:

Jeżeli jednak rżnąc takowe, żydzie,

Krwi chrześcijańskiej choć kroplę przelejesz,

Wszelkie twe mienie, wedle praw weneckich,

Skonfiskowane będzie na rzecz państwa.

GRACYANO

O, sprawiedliwy sędzio! — Słyszysz, żydzie?

O, mądry sędzio!

SZAJLOK

Czy prawo tak mówi?

PORCYA

Mogę ci zaraz pokazać artykuł.

Skoro ci idzie tak o sprawiedliwość,

To sprawiedliwość będzie wymierzoną

Bardziej, niż sobie tego życzysz nawet.

GRACYANO

O, światły sędzio! To mi światły sędzia!

Nieprawdaż, żydzie?

SZAJLOK

Ny, to już przestaję

Na gotowiźnie: wyliczcie mi tylko

Sumę w trójnasób, a skwituję kupca.

BASSANIO

Oto pieniądze.

PORCYA

Zaraz, nie tak skoro!

Trzeba żydowi temu sprawiedliwość

Ściśle wymierzyć: dostanie jedynie

Sztrof przynależny, nic więcej.

GRACYANO

O, żydzie!

Co to za prawy, co za światły sędzia!

PORCYA. Gotuj się zatem rżnąć mięso: nie przelej

Krwi ani kropli; pomnij też nie wyrżnąć

Ani mniej, ani więcej niż funt spełna;

Bo gdybyś wyrżnął mniej lub więcej trochę,

Niż funt okrągły, gdyby niedowyżka

Albo przewyżka miała, ściśle biorąc,

Być o dwudziestą część skrupułu lżejsza.

Lub cięższą; gdyby się różniły szale

Chociażby tylko o szerokość włosa:

Umrzesz, i mienie twe pójdzie w sekwester.

GRACYANO.

To drugi Daniel, żydzie! istny Daniel!

Ha, poganinie, trzymamy cię w garści.

PORCYA.

Cóż go wstrzymuje? Bierzże swój sztrof, żydzie.

SZAJLOK.

Zwróćcie walutę i dajcie mi pokój.

PORCYA.

Zrzekłeś się onej w obec sądu, zaczem

Otrzymasz tylko sztrof prawnie należny.

GRACYANO.

Daniel to! drugi Daniel! istny Daniel!

Jakże ci za to jestem wdzięczny, żydzie,

Że mię wyrazu tego nauczyłeś!

SZAJLOK.

Jakto? nie będęż miał nawet waluty?

PORCYA.

Będziesz miał tylko sztrof należny z prawa,

Który wziąć możesz na własne ryzyko.

SZAJLOK.

Niechże się dyabli z nim prawują! Nie mam

Tu czego czekać.

PORCYA.

Czekaj, żydzie: prawo

Ma jeszcze inny z tobą porachunek.

Jest powiedziane w weneckich ustawach,

Że gdyby kiedy było dowiedzionem

Cudzoziemcowi, że wprost lub ubocznie

Godził na życie którego krajowca,

Naówczas strona, przeciw której działał,

Ma w posiadanie otrzymać połowę

Jego fortuny; druga jej połowa

Na skarb przechodzi, życie zaś winnego

Zależeć będzie jedynie od łaski

Samego doży. W kategoryi takiej

Ty właśnie jestoś: widno bowiem jawnie

Z tego, co zaszło, żeś uboczną drogą

I wprost nastawał na życie Antonia;

Za co ulegasz rygorowi prawa,

Świeżo przezemnie zacytowanemu.

Drżyj więc lub Doży proś o przebaczenie.

GRACYANO.

Proś, by ci wolno było się powiesić,

Ponieważ jednak całą twą chudobę

Skarb ma zagarnąć, zabraknie ci nawet

Potrzebnej kwoty na kupienie stryczka:

Będziesz więc na koszt państwa powieszony

DOŻA

Abyś naszego sposobu myślenia

Różnicę poznał, daruję ci życie

Pierwej, niżeli o to poprosiłeś.

Połowę dóbr twych posiędzie Antonio,

Druga połowa przejdzie na skarb państwa:

Którą to karę wszelako pokora

Złagodzić może i zmienić na grzywny.

PORCYA

Tak, co do państwa, nie co do Antonia.

SZAJLOK

Weźcie mi życie, nie szczędźcie go takie!

Co mi po domu, gdy stracę podporę .

Utrzymującą go? Co mi po życiu,

Gdy stracę środki utrzymania życia?

PORCYA

Antonio, cóżbyś mógł dla niego zrobić?

ANTONIO

Jeśli się pan nasz i sąd zgodzi przyjąć

Grzywny, za jedną jego dóbr połowę,

Dla mnie dość będzie, skoro mi dozwoli

Drugą połową tak rozrządzić, iżby

Po jego śmierci przypadła na własność

Temu młodemu Wenecyaninowi,

Który mu świeżo wykradł córkę. Wszakże.

Wkładam na niego przytem dwa warunki:

Najpierw: ażeby za to dobrodziejstwo

Bez ociągania chrzest przyjął; powtóre:

Aby uczynił tu przed sądem prawny

Akt darowizny wszystkiego, co tylko

Posiadać będzie po najdłuższem życiu,

Na rzecz swej córki i syna Lorenca.

DOŻA

Będzie on musiał to zrobić, inaczej

Odwołam świeżo wyrzeczoną łaskę.

PORCYA

Cóż, żydzie? nie maszli nic przeciw temu?

SZAJLOK

Nie mam.

PORCYA

Pisarzu, spisz akt darowizny.

SZAJLOK

Pozwólcie mi się stąd oddalić, proszę:

Słabo mi, w domu akt podpiszę.

DOŻA

Idźże,

Ale pamiętaj nie wzbraniać się potem.

GRACYANO

Dwóch chrzestnych ojców będziesz miał przy chrzcinach:

Dziesięciu miałbyś, gdybym ja był sądził,

A ci byliby cię poprowadzili

Nie do chrztu, ale wprost na szubienicę.

Wychodzi SZAJLOK.

DOŻA

Proszę waćpana przyjść do mnie na obiad.

PORCYA

Pokornie proszę Waszej Wysokości

O przebaczenie: zniewolony jestem

Tej jeszcze nocy powrócić do Padwy,

Trzeba mi przeto zaraz się wybierać.

DOŻA

Przykro mi, że masz waćpan tę przeszkodę.

Antonio, okaż wdzięczność temu panu:

Zaprawdę bowiem, wiele mu winieneś.

Wychodzą: DOŻA, senatorowie i inni komparsowie.

BASSANIO

Szanowny panie, ja i mój przyjaciel

Uniknęliśmy dzięki twej mądrości

Ciężkiego przejścia; w zawdzięczeniu czego

Ofiarujemy ci te trzy tysiące

Czerwonych złotych należne żydowi

W zamian za twoje tak życzliwe trudy.

ANTONIO

I pozostajem prócz tego na zawsze

W sercu i w czynie twymi dłużnikami.

PORCYA

Kto rad jest, ten jest dobrze zapłacony;

Ja z ocalenia waszego rad jestem,

Sądzę się przeto dobrze zapłaconym.

Nigdy mych usług nie wynajmowałem.

Bądźmy dobrymi przyjaciółmi, proszę:

Życzę wam dobrze i z tem zapewnieniem

Żegnam was.

BASSANIO

Muszę moją natarczywość

Powtórzyć: zacny doktorze, przyjm chociaż

Jaką pamiątkę, jaką dań, nie jako

Wynagrodzenie. Wyświadcz mi dwie łaski:

Jedną, abyś mi tego nie odmawiał,

Drugą, abyś mi tego nie miał za złe.

PORCYA

Tak pan nalegasz, że muszę ustąpić.

Dajże mi swoje rękawiczki w zakład

Dobie] pamięci; w zakład zaś przyjaźni

Daj mi ten pierścień. Nie usuwaj ręki;

Niczego więcej nie pragnę i tuszę,

Że mi twa przyjaźń tego nie odmówi.

BASSANIO

Ten pierścień, panie, ach to taka fraszka!

Wstydby mi było wam go ofiarować.

PORCYA

Niczego nie chcę krom tego pierścienia;

Zda mi się nawet, że go mocno pragnę.

BASSANIO

Pierścień ten więcej, niż wart, jest mi drogim,

Dam wam najdroższy, jaki jest w Wenecyi,

I przez publiczny anons go wynajdę:

Wybaczcie, z tym się nie mogę rozłączyć.

PORCYA

Jesteś pan, widzę, szczodry w słowach: najpierw

Mię nauczyłeś, jak to trzeba prosić,

A teraz, zdaje się, chcesz mię nauczyć,

Jakto się daje odpowiedź żebrakom.

BASSANIO

Pierścień ten dała rai żona, łaskawco;

Sama wsadziła i kazała przysiądz,

Że go nie zgubię i nie dam nikomu.

PORCYA. Takie wymówki bardzo są dogodne

Tym, co w dawaniu datków są oszczędni.

Jeżeli żona pańska ma rozsądek,

To wiedząc, jakem wart tego pierścienia,

Nie długoby się za danie mi jego

Na was gniewała. Ale niniejsza o to,

Pokój niech będzie z wami!

Wychodzi z NERYSSĄ.

ANTONIO

Ejże, Bassanio, daruj mu ten pierścień;

Niech moja przyjaźń i jego przysługa

Przeważą zakaz twej żony.

BASSANIO

Gracyano,

Pobiegnij, dogoń go, daj mu ten pierścień,

I sprowadź go do mieszkania Antonia,

Jeśli potrafisz go namówić: spiesz się.

Wychodzi Gracyano.

I my też idźmy; wypoczniem dziś sobie,

A jutro, skoro świt, ruszym do Belmont.

Wychodzą.

Scena druga

Tamże. Ulica.

Wchodzą: Porcya i Neryssa.

PORCYA

Wywiedz się o mieszkaniu tego żyda,

I każ mu akt ten podpisać. Wyjedziem

Tej jeszcze nocy, aby o dzień jeden

Uprzedzić powrót naszych panów mężów.

Lorenco będzie kontent z tego aktu.

Wchodzi Gracyano.

GRACYANO

Cieszę się, panie, żem was jeszcze zdybał.

Signor Bassanio, lepiej rzecz zważywszy,

Przesyła wam ten pierścień i zaprasza

Was na obiadek.

PORCYA

Nie mogę mu służyć.

Pierścień przyjmuję z największą wdzięcznością;

Chciej mu to pan oznajmić i bądź łaskaw

Temu młodemu człowiekowi wskazać

Mieszkanie żyda Szajloka.

GRACYANO

Najchętniej,

NERYSSA do Porcyi.

Mam jeszcze panu coś do powiedzenia.

Po cichu.

Zobaczę, czy mi nie uda się także

Od mego męża wyłudzić obrączki,

Które na wieki przysiągł mi zachować.

PORCYA

Że ci się uda, ręczę. Tożto będzie

Dopiero zaklęć szumnych i ognistych,

Ze te pierścionki przeszły do rąk mężczyzn;

Ale my fałsz im zadamy dowodnie.

Idź, a pospieszaj: wiesz, gdzie się zejść mamy.

NERYSSA.

Bądź pan tak grzeczny pokazać mi drogę.

Wychodzą.